Trong bối cảnh toàn cầu đang đối diện với khủng hoảng môi trường và rác thải ngày càng gia tăng, Thụy Điển nổi lên như một trong những quốc gia tiên phong trong việc quản lý chất thải và tận dụng nguồn tài nguyên này để sản xuất năng lượng. Câu chuyện Thụy Điển phải nhập khẩu rác từ các nước khác để duy trì hoạt động cho các nhà máy điện từ rác không chỉ gây bất ngờ, mà còn trở thành minh chứng sống động cho một mô hình kinh tế tuần hoàn hiệu quả.

1. Bức tranh chung về quản lý rác thải trên thế giới

Trên toàn cầu, rác thải sinh hoạt và công nghiệp đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với các quốc gia. Mỗi năm, thế giới sản sinh ra hàng tỷ tấn rác, và phần lớn trong số đó vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp. Cách làm này không chỉ chiếm diện tích đất đai mà còn gây ra nhiều hệ lụy như ô nhiễm nguồn nước ngầm, phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí metan – loại khí mạnh hơn CO₂ gấp nhiều lần trong việc gây hiệu ứng nhà kính.

Trong khi nhiều nước đang vật lộn với núi rác khổng lồ, Thụy Điển lại gần như “hết rác” để xử lý. Đây là nghịch lý nhưng cũng là kết quả của một chiến lược dài hạn trong quản lý môi trường.

2. Bí quyết của Thụy Điển trong xử lý rác

Thụy Điển áp dụng mô hình phân loại và tái chế rác triệt để. Người dân có trách nhiệm phân loại rác ngay tại nguồn: rác hữu cơ, rác nhựa, kim loại, giấy, thủy tinh và rác không thể tái chế. Hơn 50% rác thải sinh hoạt được tái chế thành vật liệu mới hoặc phân bón.

Phần rác khó tái chế sẽ được đưa vào các nhà máy "Waste-to-Energy" (WTE) – tức là đốt rác để phát điện và sưởi ấm. Công nghệ này cho phép Thụy Điển biến những thứ bị coi là phế phẩm thành năng lượng phục vụ đời sống hàng ngày. Nhờ đó, quốc gia Bắc Âu này đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

3. Lợi ích của việc đốt rác phát điện

Mỗi năm, các nhà máy WTE ở Thụy Điển xử lý hàng triệu tấn rác, cung cấp điện năng và nhiệt năng cho hàng trăm nghìn hộ gia đình. Theo thống kê, khoảng 20% hệ thống sưởi ấm đô thị của Thụy Điển đến từ năng lượng tái tạo từ rác.

Điều này không chỉ giúp đất nước tiết kiệm tài nguyên mà còn giảm đáng kể khí thải gây ô nhiễm. So với việc chôn lấp rác, công nghệ WTE kiểm soát tốt hơn lượng phát thải và tận dụng được nguồn năng lượng tiềm ẩn trong chất thải.

4. Thụy Điển nhập khẩu rác – tại sao lại cần thiết?

Điều khiến thế giới ngạc nhiên chính là việc Thụy Điển phải nhập khẩu khoảng 1,3 – 1,5 triệu tấn rác mỗi năm từ các quốc gia châu Âu như Na Uy, Anh, và thậm chí cả Ý. Lý do là bởi hệ thống nhà máy WTE của Thụy Điển được xây dựng với công suất lớn, nhưng lượng rác nội địa lại không đủ để đáp ứng.

Thay vì để nhà máy hoạt động không hết công suất, Thụy Điển lựa chọn giải pháp nhập rác. Điều này vừa giúp các nước khác giảm áp lực rác thải, vừa mang lại lợi ích kinh tế cho Thụy Điển khi họ có thêm nguyên liệu sản xuất năng lượng.

5. Kinh tế tuần hoàn – chìa khóa thành công

Mô hình của Thụy Điển chính là kinh tế tuần hoàn: biến chất thải thành tài nguyên mới. Rác không còn là gánh nặng mà trở thành một phần của chuỗi giá trị. Người dân được hưởng lợi từ năng lượng sạch, quốc gia giảm thiểu ô nhiễm, đồng thời tạo ra lợi nhuận từ chính thứ mà thế giới coi là vấn đề.

6. Thách thức và tranh cãi

Dù thành công, nhưng việc nhập khẩu rác cũng vấp phải một số tranh cãi. Một số chuyên gia lo ngại rằng điều này có thể khiến Thụy Điển duy trì phụ thuộc vào rác để sản xuất năng lượng, thay vì tiếp tục thúc đẩy giảm thiểu rác ở mức tối đa.

Ngoài ra, quá trình vận chuyển rác từ quốc gia này sang quốc gia khác cũng tạo ra phát thải carbon. Do đó, Thụy Điển và Liên minh châu Âu đang tiếp tục nghiên cứu công nghệ tiên tiến hơn để tối ưu hóa hệ thống.

7. Bài học cho thế giới

Câu chuyện của Thụy Điển mang lại nhiều bài học quý giá:

• Thay đổi nhận thức cộng đồng: Người dân phải được giáo dục để phân loại rác ngay từ đầu.

• Đầu tư công nghệ: Hệ thống WTE và tái chế đòi hỏi vốn đầu tư lớn nhưng mang lại lợi ích lâu dài.

• Kinh tế xanh: Biến rác thành nguồn tài nguyên có thể giúp quốc gia vừa bảo vệ môi trường, vừa phát triển bền vững.

8. Kết luận

Thụy Điển đã chứng minh rằng rác thải, nếu được quản lý đúng cách, không chỉ là thứ bỏ đi mà còn có thể trở thành nguồn năng lượng quý giá. Việc quốc gia này phải nhập khẩu rác từ nước khác không phải là dấu hiệu tiêu cực, mà ngược lại – cho thấy mức độ hiệu quả trong quản lý chất thải và khả năng biến thách thức toàn cầu thành cơ hội phát triển.

Trong tương lai, nếu nhiều quốc gia áp dụng mô hình tương tự, thế giới hoàn toàn có thể giảm gánh nặng rác thải, đồng thời hướng tới một nền kinh tế xanh và bền vững hơn.