Không vay nợ, sao có thể bị nợ xấu cho được?

Ngày 28 tháng 9 năm 2025, tạo chí Thanh Niên Việt đăng tải bài viết với tiêu đề "Chưa từng vay nợ, đến thẻ tín dụng còn không dùng, người đàn ông chết sững nhận thông báo: "Anh có khoản nợ xấu 483 triệu đồng". Nội dung như sau:

Trương Kiến Quốc, một người đàn ông 42 tuổi sống tại Quảng Châu, từ trước đến nay luôn được bạn bè, đồng nghiệp xem như hình mẫu của sự cẩn trọng trong tài chính.

Anh chưa bao giờ vay nợ, thậm chí đến thẻ tín dụng cũng tránh xa vì cho rằng tiêu trước trả sau sẽ tạo ra ảo tưởng dư dả. Với anh Trương, có bao nhiêu tiền thì tiêu bấy nhiêu, không thích sự ràng buộc với ngân hàng hay tổ chức tài chính.

Thế nhưng, chính người đàn ông luôn tự hào về sự "sạch sẽ" trong hồ sơ tín dụng ấy lại chết sững khi một ngày, anh đến ngân hàng để làm thủ tục vay vốn cho dự án hợp tác làm ăn, và bất ngờ nhận được thông báo: "Anh đang có khoản nợ xấu trị giá 146.500 NDT (khoảng 483 triệu đồng) chưa tất toán".

Ban đầu, anh Trương còn nghĩ chắc hẳn nhân viên ngân hàng đã nhầm lẫn. Anh chưa từng ký bất cứ hợp đồng vay nào, trong nhà lại càng không có chuyện ai đó đứng tên anh để vay. Anh yêu cầu ngân hàng in toàn bộ sao kê và hợp đồng gốc để kiểm tra.

Trước mắt anh, một bản hợp đồng vay tiêu dùng hiện ra, có đầy đủ chữ ký và thông tin cá nhân của anh, thậm chí cả bản scan chứng minh thư, chỉ có số điện thoại là không phải của anh. Số tiền vay ghi rõ là 146.500 NDT, được giải ngân từ ba năm trước qua một ứng dụng tài chính trực tuyến. Khoản vay không hề được thanh toán đúng hạn, lãi phạt chồng chất, khiến hồ sơ của anh bị xếp vào nhóm nợ xấu.

Đọc đến đây, mồ hôi anh Trương túa ra. Chữ ký trong hợp đồng giống anh đến mức khó phân biệt, nhưng anh biết rõ mình chưa bao giờ đặt bút ký. Ngân hàng giải thích rằng, trong thời gian qua, đã có nhiều trường hợp bị giả mạo giấy tờ tùy thân để đăng ký vay trực tuyến. Nếu muốn chứng minh mình bị mạo danh, anh cần làm đơn khiếu nại, đồng thời cung cấp bằng chứng chứng minh việc mình không nhận số tiền giải ngân.

Anh Trương lập tức rời ngân hàng, đến cơ quan công an địa phương trình báo việc bản thân bị kẻ gian lợi dụng thông tin cá nhân. Sau nhiều ngày lục lại hồ sơ, anh mới nhớ cách đây khoảng bốn năm, anh từng đánh rơi một chiếc ví nhỏ với đầy đủ giấy tờ tùy thân. Khi ấy, anh chỉ nghĩ đơn giản, giấy tờ đã mất thì đành cất công đi làm lại, chứ cũng không có gì đáng lo. Không ngờ, chính điều đó lại đẩy anh vào tình cảnh bị một khoản nợ xấu "rơi trúng đầu".

Trong thời gian chờ kết quả điều tra, anh Trương vẫn bị liệt vào danh sách nợ xấu. Điều này đồng nghĩa với việc anh không thể vay vốn ngân hàng, không thể mở thẻ tín dụng, thậm chí khi đi xin việc tại một số công ty lớn có kiểm tra tín dụng, anh cũng có nguy cơ bị loại. Anh cảm thấy bất lực và phẫn nộ, nhưng mọi quy trình đều phải đi đúng pháp luật, không thể chỉ dựa vào lời khẳng định "tôi không vay" để xóa nợ.

Sự việc này cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống gia đình. Vợ anh, ban đầu còn nghi ngờ chồng giấu giếm chuyện vay tiền làm ăn thất bại. Họ xảy ra nhiều cuộc cãi vã căng thẳng. Chỉ đến khi anh đưa toàn bộ hồ sơ vụ việc, cùng giấy xác nhận tiếp nhận điều tra từ công an, chị mới dần tin tưởng. Nhưng sự hoài nghi ban đầu vẫn để lại vết nứt trong tình cảm vợ chồng.

Một thời gian sau, cơ quan công an xác định có một nhóm đối tượng chuyên thu thập, mua bán giấy tờ cá nhân bị bỏ lại hoặc đánh rơi để lập hồ sơ vay nợ. Số tiền 146.500 NDT mà kẻ gian vay dưới tên Trương Kiến Quốc thực tế đã được rút sạch chỉ vài giờ sau khi giải ngân.

Khi sự thật được làm rõ, ngân hàng buộc phải xóa khoản nợ khỏi hồ sơ tín dụng của anh. Tuy nhiên, quãng thời gian gần một năm ròng rã đi khắp nơi để minh oan đã khiến anh kiệt sức. Lúc đó, anh mới thấm thía rằng trong thời đại công nghệ số, chỉ cần sơ hở nhỏ trong việc bảo mật thông tin cá nhân, hậu quả có thể là cả một gánh nặng khủng khiếp.

Sau vụ việc, anh Trương cũng tham gia các buổi chia sẻ cộng đồng, kể lại trải nghiệm của mình để nhắc nhở mọi người: Đừng coi thường việc bảo mật giấy tờ cá nhân, cũng đừng nghĩ rằng "chưa bao giờ vay" thì hồ sơ tín dụng sẽ mãi sạch sẽ. Chỉ cần một lần sơ suất, bạn có thể phải trả giá đắt bằng cả danh dự, thời gian và sự bình yên trong cuộc sống.

Trước đó, chuyên trang An Ninh Tiền tệ cũng đăng tải bài viết với tiêu đề "Chỉ vì một chữ ký, người đàn ông bất ngờ gánh khoản nợ xấu 22 tỷ: Tài khoản ngân hàng bị phong tỏa, tiền lương chuyển vào cũng không thể rút được". Nội dung như sau:

Sự việc bắt đầu vào năm 2021, khi cháu ruột ông Vương – chủ một công ty vật liệu xây dựng – nhờ ông đứng tên bảo lãnh để vay vốn ngân hàng. “Không mất đồng nào đâu, chỉ là thủ tục thôi”, người cháu nói, và hứa sẽ “biếu” ông hai can dầu hạt cải sau khi xong việc.

Nghĩ đơn giản là giúp cháu, lại không hiểu rõ hậu quả pháp lý khi đứng tên bảo lãnh, ông Vương ký giấy vay mà không đọc kỹ nội dung hợp đồng. Nào ngờ một thời gian sau, công ty của người cháu làm ăn thua lỗ, tuyên bố phá sản. Người cháu liền bỏ trốn, toàn bộ khoản nợ không được trả đúng hạn. Theo pháp luật Trung Quốc, ông Vương với tư cách là người bảo lãnh phải chịu trách nhiệm liên đới, buộc phải trả toàn bộ khoản nợ hơn 6 triệu nhân dân tệ.

Sự việc còn ảnh hưởng nghiêm trọng hơn đến cuộc sống của ông Vương khi ông đến làm việc tại một công trường xây dựng ở Tây An. Sau nửa tháng làm việc, ông nhận được hơn 3.200 nhân dân tệ (khoảng 11 triệu đồng) tiền công, chuyển khoản vào tài khoản ngân hàng mới mở.

Tuy nhiên, khi đến ATM rút tiền, hệ thống báo “tài khoản bị đóng băng”. Số dư khả dụng hiện âm 6 triệu tệ. Ông Vương không thể rút được dù chỉ 200 tệ (khoảng 700 ngàn đồng).

Tại quầy giao dịch, nhân viên ngân hàng xác nhận: tài khoản của ông đã bị phong tỏa theo lệnh cưỡng chế thi hành án, do liên quan đến khoản nợ vay mà ông là người bảo lãnh.

Từ thời điểm đó, bất kỳ khoản tiền nào được chuyển vào tài khoản – kể cả lương, hỗ trợ xã hội hay tiền do người thân gửi – đều ngay lập tức bị “giữ lại” để trừ nợ, ông không thể rút tiền ra để sử dụng.

Điều khiến ông Vương bức xúc nhất là: bản thân không vay, không tiêu tiền, cũng không biết rõ số tiền vay là bao nhiêu, nhưng vẫn bị xem như “con nợ”. Trong mắt người dân quê, việc “mắc nợ hàng triệu” dễ khiến người ta hiểu lầm ông làm ăn thua lỗ, vỡ nợ hay cờ bạc. Nhưng sự thật, ông chỉ là lao động phổ thông, đi công trình kiếm sống, không hề có chuyện đầu tư hay kinh doanh gì.

Ông nhiều lần xin cơ quan thi hành án cho phép giữ lại một phần tiền lương để trang trải sinh hoạt, nhưng quy trình giấy tờ phức tạp, cần có đơn xác minh thu nhập, đơn vị chủ quản…vô cùng phức tạp.

Không chỉ ông Vương, có rất nhiều trường hợp người dân Trung Quốc – đặc biệt là lao động nông thôn – bị lâm vào cảnh nợ nần do được nhờ "ký tên" và trở thành người bảo lãnh khoản vay. Phần lớn đều không đọc kỹ nội dung hợp đồng, không hiểu rõ mình đang gánh rủi ro tài chính ra sao. Chỉ đến khi tài khoản bị khóa, hoặc bị cưỡng chế thi hành án, họ mới vỡ llẽ

Vụ việc của ông Vương là lời cảnh tỉnh cho những ai dễ dàng nhận lời ký giấy tờ vay nợ chỉ vì nể nang, tin tưởng người thân. Dù không phải là người trực tiếp vay tiền, nhưng nếu đã ký tên bảo lãnh thì về mặt pháp lý, người đó phải chịu trách nhiệm trả nợ thay nếu người vay bỏ trốn hoặc mất khả năng trả nợ.